Down Sendromlu Çocuklar Ve Özellikleri Nelerdir?
Mongolizm olarak da bilinen Down Sendromuna ilk kez 1866 yılında Doktor John Langdon Down tarafından tanımlanmış bir rahatsızlıktır. Down Sendromu, insan hücrelerindeki hormon bozuklukları sonucu meydana gelmektedir. Genetik sebeplerden dolayı meydana gelen, en sık zihinsel özre yol açan bozukluklardan biridir.
Down Sendromunun kesin olarak nedeni bilinememektedir. Down Sendromuna sebep olan olay, hamilelik başlamadan önce ve hamileliğin ilk dönemlerinde oluşmaktadır. Hastalık genellikle anne ve babanın üreme hücrelerindeki bölünme hatası sonucu oluşur. Bu hata sonucu hormon fazlalıkları ortaya çıkar. Kalıtsal değildir. Kalıtsal olan Down Sendromu da vardır. Anne babada bir kromozom hatası söz konusu ise ailede birden fazla çocukta Down Sendromu ortaya çıkabilir.
Sağlıklı insanların vücudunda 23 çift kromozom bulunmaktadır. Vücudumuzdaki her hücrede ise 46 kromozom vardır. Bazen bu kromozomların yapılarında değişiklikler meydana gelmektedir. Ortalama olarak doğan her 600 çocuktan birisinde Down Sendromu rahatsızlığı görülmektedir. Annelerin yaşı ilerledikçe hastalık oranı daha da artmaktadır. Küçük yaşlarda yapılan evliliklerde de Down Sendromu olasılığı da artmaktadır.Down Sendromuna tüm ülkelerde tüm ırklarda rastlanabilmektedir.
Down Sendromu Hastalığının Tipleri Nelerdir?
Bilim adamları tarafından yapılan araştırmalarda elde edilen sonuçlara göre kromozom bozukluklarına bağlı olarak 3 tip mongolizm yani Down Sendromu tipi vardır. Bu tipler ve özellikleri şöyledir:
Trizomi 21
Bu tip Down Sendromunda çift olması gereken 21 numaralı kromozom üç tanedir. Bu nedenle kromozom sayısı 46 olması gerekirken 47 olmaktadır. Anne yaşının ilerlemesiyle daha çok ortaya çıkar. Down Sendromu hastalarının %95'i bu grupta yer almaktadır. Bu tip rahatsızlık daha çok annenin yaşı ilerledikçe ortaya çıkmaktadır.
Translokasyon
Bu tür Down Sendromunda 21. kromozomunda bulunan eksra kromozom kırılır ve başka kromozom çiftlerine yapışır fakat yapıları bozuktur. Bu tip sendromda annelerin yaşı gençtir ve annelerde yapısal bozukluk olma olasılığı yüksektir. Bu tip, Down Sendromu hastalarının %5'ini oluşturmaktadır. Hastalarda 46 kromozom bulunurken, anne ve babalarında 45 kromozom vardır.
Mozaik Mangolizm
Bu tip Down Sendromunda bazı hücreler normal iken,bazıları 3 kromozom birden taşımaktadır. Down Sendromu hastalarının yaklaşık olarak %1 -2 sini oluşturmaktadır. Bu tip Down Sendromunda hücrelerdeki kromozom sayısında farklılıklar olmaktadır. Bazı hücrelerde kromozom sayısı 46, bazılarında 47, bazılarında ise 48 olarak görülebilir. Bu tip Down Sendromuna yakalanan çocukların anne ve babalarında kromozom bozukluklarına dair herhangi bir rahatsızlık bulunmamaktadır. Bu tip Down Sendromu kalıtsal değildir.
Down Sendromlu Çocukların Gelişim Özellikleri Nasıldır?
Down Sendromu olan kişilerde tipik bazı özellikler görülmektedir. Bu genel karakteristik özellikler; fiziksel, zihinsel ve kişilik özelliklerdir.
Down Sendromu Olan Çocukların Fiziksel Özellikleri
Down Sendromu olan çocukları diğer çocuklardan ayırt eden birtakım fiziksel özellikleri vardır. Ayrıca bu fiziksel özelliklerle beraber sağlık sorunları ortaya çıkmaktadır. Down Sendromlu çocukların fiziksel özelliklerini şu şekilde belirtebiliriz:
Düşük Kas Tonu
Down Sendromu çocuklarda düşük kas tonusu mevcuttur. Bu çocukların kasları gevşemiş ve yumuşaktır. bu yumuşaklık vücuttaki tüm kasları etkilemektedir. Bu düşük kas konusuna “hipotoni” denmektedir. Düşük kas tonusuna sahip olan çocuklar, yaşamının her alanında zorluk çekmektedir. Bu çocuklar; ayakta durmakta, yürümekte, yuvarlanmakta, beslenme ve katı gıdaları almakta zorluk çekmektedir. Düşük kas konusunun tedavisi yoktur ancak fizik tedavi ile geliştirilebilmek mümkündür.
Baş
Down Sendromlu çocuklardaki baş normal çocuklarla karşılaştırıldığında daha küçüktür. Bebeklerin başında bulunan yumuşak noktalar ise daha büyüktür ve geç kapanır. çocuklar kısa ve kalın boyunlu ve düz enselidir. Saçlar ise genellikle yumuşak, düz ve seyrektir.
Burun
Down Sendromlu çocukların yüzleri yassı ve ovaldir. Burun kemikleri tam olarak gelişmemiştir. Burunları küçük kalın ve basık görünür. Burun kemeri genellikle basıktır. Burun sık sık tıkandığı için nefes ağızdan nefes alır. Ağız açık ve dil dışarıdadır. Nefes almada zorluk yaşayabilirler. Bunlara bağlı olarak üst solunum yolları sorunları oluşabilir. Bu nedenle burun ve bademcik ameliyatı gerebilir.
Gözler
Down Sendromlu çocukların gözleri çekik ve dardır. Göz çukurlarına bakıldığında yumurta şeklinde ovaldir. Renkli kısmında açık renkte benekler bulunur. Sıklıkla doğuştan göz bozukluklarına rastlanır. Zayıf görme, göz bebeği rahatsızlıkları bunlara örnek olarak verilebilir. Bu nedenle çocuğun sık sık göz muayenesinden geçmesi önem arz etmektedir.
Kulaklar
Bu tip çocuklarda kulaklar genellikle küçük ve dış kısmı kıvrık olabilir. Orta kulak iltihabına rastlandığı için işitmede çeşitli hasarlar oluşabilir. Soğuk algınlığı durumlarında geçici sağırlık yaşanabilir. Bu tür çocukların doktor kontrolünden geçmesinde yarar vardır.
Ağız
Down Sendromlu çocukların ağızları küçük dudakları ise incedir. Dil, normal büyüklükte olmasına rağmen biraz küçüktür. Damak, düz ve dar olduğu için dil dışarıdadır. Dolayısıyla ağızları açık görülmektedir. Dişler ufak ve dişlerin dizilişleri düzensizdir. Dişler genellikle geç çıkar. Ciltleri genellikle kuru ve pürüzlüdür. Derileri esnek olmayıp serttir.
Eller ve Ayaklar
Down Sendromlu çocuklarda eller ve ayaklar kısa, küçük ve kare biçimindedir. Parmakları kısadır. Serçe parmağı ise içe doğru kıvrılmıştır. Kasların gevşek tosu olası nedeniyle birçok Down Sendromlu çocuk düztabanlıdır. Boyları kısa ve ilk dönemlerde büyümeleri yavaştır.
Bunlar haricinde Down Sendromlu çocuklarda kalp rahatsızlığı oranı diğerlerine göre yüksektir. Ayrıca yeni doğan Down Sendromlu çocuklarda, az da olsa delik kalp rahatsızlığına rastlanmaktadır. Bu tip rahatsızlığı olan çocukların organları genellikle gelişmemiştir. Ayrıca bu tip hastalarda tiroid problemleri normal çocuklara göre fazla olmaktadır. İleriki yaşlarda tiroid bozukluklarında daha da artış görülmektedir. Bu nedenle bu tip çocukların hem doğuşta, hem de daha sonraki dönemlerde doktor kontrolünden geçirmek gerekir.
Down Sendromu Olan Çocukların Zihinsel Özellikleri
Down Sendromuna neden olan Trizomi 21, beyin fonksiyonları ve gelişimi için önemlidir. Bu nedenle Down Sendromlu çocuklar farklı derecelerde de olsa zihinsel engele sahip çocuklardır. Çünkü beyin koordinasyon, zekâ, davranış ve duyular gibi pek çok alanını kontrol eden bir organdır. Down Sendromlu çocukların zihinsel özelliklerini şöylece sıralayabiliriz:
Bu tür çocukların zekâ düzeyleri birbirinden farklıdır.
Zekâ ortalaması 30 ile 50 arasında olup, orta derecede zihinsel engelliler grubunda yer alırlar.
İlk dönemlerde zekâ yönünden diğer öğrencilerle arasında pek fark görülmez. Fakat gelişimleri daha sonra duraklar.
Down Sendromu Olan Çocukların Kişilik özellikleri
Kişilik, çocuklarda bebeklikten itibaren gelişmeye başlar. Bütün çocuklarda olduğu gibi Down Sendromlu olan çocuklarda da yaygın olarak kabul edilen karakteristik özellikler vardır. Küçük çocukların duygusal gelişimlerinin belirlenmesinde anne ile kurduğu göz teması önem taşır. Bu çocukların kişisel özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:
Down Sendromlu çocuklar; eğlenceli, sevecen ve taklide yatkın olan çocuklardır. Mimikleri gelişmiştir. Arkadaş canlısı mutlu bireyler olarak görülür. Akranlarına göre sevgi dolu kişilerdir. Şefkatli ve mutlu kimselerdir. Onların idare etmek daha kolaydır. Diğer insanlarla arkadaşla ilişki kurma noktasında herhangi bir sorunları yoktur. Müzik dinlemekten, dans etmekten ve ritim tutmaktan hoşlanırlar. Çevresindeki olaylara oldukça meraklılardır. Tüm bu olumlu özelliklerinin yanında zarar verici de olabilirler. Bu olumsuz özellikler arasında saldırganlık, konuşma zorluğu, yeme problemleri, tembellik dikkat dağınıklığı gösterilebilir. Kişilik özellikleri arasında en negatif olarak gösterilen özellik aşırı inatçı bir yapıya sahip olmalarıdır. Down Sendromlu bir çocuğa sahip olan ebeveynlerin bu noktalara dikkat etmesi gerekmektedir.
Down Sendromu Olan Çocukların Duygusal Ve Sosyal Özellikleri
Down Sendromlu çocuklar ailesiyle birlikte yemek yemek, dışarı çıkmak ve diğer çocuklarla birlikte beraber olmaktan ve okula gitmekten hoşlanırlar. Çevresindeki oyuncaklardan, oyun arkadaşlarından ve insanlarla beraber olmaktan büyük zevk alırlar. Bu nedenle Down Sendromlu çocuklar yalnız kalmaktan hoşlanmazlar. Sosyal gelişimleri zihinsel ve bilişsel gelişimlerinden daha ileridedir Down Sendromlu çocukların sosyal ve duygusal gelişimi ile tutumu arasında olumlu bir ilişkinin varlığı, yapılan araştırmalar sonucunda tespit edilmiştir. Bu nedenle aileler, Down Sendromlu olan çocuklara olumlu davranış ve tutumlar sergilemeli, onları dışlamamalıdır.
Down Sendromlu Çocukların Eğitimleri Nasıl Olmalıdır?
Down Sendromlu çocuklar, diğer çocuklar gibi olmasa bile belli bir gelişim potansiyeline sahip olan çocuklardır. Bu nedenle bu çocuklar için özel eğitim programları hazırlanmalıdır. Öğrenmeleri ilk dönemlerde sağlıklı çocuklara göre daha az gelişme gösterir. Yönlendirmeye açık olmaları bu çocukların eğitiminde özellikle dikkate alınması gereken konulardan biridir. Düzeylerine göre hazırlanan eğitim programlarına ailenin de katılması gerekir. Bu nedenle çocuk ve ailenin gereksinimleri belirlenmeli, buna yönelik planlananlar hazırlanmalıdır. Down Sendromlu çocukların eğitiminde yer alacak kişiler özel olarak belirlenmelidir. Bu meslek gruplarının başında konunun uzmanı özel eğitimciler, fizik tedavi uzmanı, konuşma terapistleri yer alır. Bunların yanında, herhangi bir sağlık sorunu ile karşılaştığında çocuğun özelliklerini çok iyi anlayan ve gerektiğinde de müdahale edebilecek hekimlere ihtiyaç vardır.
Ayrıca anne babaların çocukların eğitimine eğitici ve öğretici olarak katılmaları çocuk ve diğer kardeşler açısından faydalı sonuçlar doğurmaktadır. Engelli olan çocuk birçok beceri ve davranışı ailesinin katılımıyla daha hızlı öğrenmektedir. Öğrenilen bu beceriler kalıcı ve etkili olmaktadır. Ayrıca anne ve babalar, çocuğuna faydalı oldukları için duygusal yönden de rahatlamakta, kendilerini daha iyi ve yeterli hissetmektedir. Down Sendromlu olan çocuklar kendini özgü özellikler gösterdiğinden bu çocuklarla ilgili bireysel bir eğitim ve öğretim programı uygulanması gerekir. Ayrıca anne ve baba; çocuklarla ilgilenirken tutarlı olmalı, ulaşılması hedeflenen işleri küçük parçalara bölmeli, gerekiyorsa çok tekrar yapmalıdır. Ayrıca anne ve baba; bu çocuklara karşı pozitif bir yaklaşım içerisinde olmalı, sorunların çözümünde çocuğa yardımcı olmalıdır.